[FAQ] Diagnostyka komputera

[Xeinaemm 115]

W tym wątku znajduje się zbiór podstawowych porad i informacji dla osób, którym zdarzył się przykry problem awarii posiadanego komputera.

 

1. Konfiguracja peceta, który posiadamy.

 

Po pierwsze to powinniśmy w ogóle wiedzieć, jakim sprzętem dysponujemy - co posiadamy wewnątrz owej "magicznej czarnej skrzynki", która stoi obok naszego biurka. W tym celu powinniśmy posłużyć się następującymi aplikacjami:

 

1. HWiNFO - całościowo skanuję komputer i wyświetla dane o szczegółach sprzętu m.in o procesorze, płycie głównej, pamięciach, karcie graficznej, dysku twardym oraz dodatkowych podzespołach jak karta WIFI czy karta muzyczna.
2. CPU-Z - sprawdzimy przede wszystkim, jaki posiadamy procesor oraz jakie ma parametry pracy. Dodatkowo otrzymujemy informacje o płycie głównej, pamięciach oraz karcie graficznej
3. GPU-Z - aplikacja pozwala w łatwy sposób określić posiadaną kartę grafiki oraz jej parametry. Pomocna przy Flash GPU.
4. HD Tune - aplikacja, pozwalająca w łatwy sposób ustalić, jaki dysk twardy posiadamy. Wyświetla nie tylko jego nazwę i numer nadany przez producenta, ale też umożliwia podstawową diagnostykę.
5. Windows'owy menedżer urządzeń - narzędzie, wbudowane w system pozwala sprawdzić, jakie urządzenia są zainstalowane w komputerze, zaktualizować oprogramowanie sterownika urządzenia, sprawdzić poprawność działania sprzętu i zmodyfikować jego ustawienia.

 

2. Sprawdzamy, jaki mamy zasilacz.

 

Zasilacz to jeden z podstawowych elementów komputera. Dzięki niemu nasz pecet działa poprawnie i stabilnie. Niemniej często zdarza się, że komponent ulega awarii lub, co gorsze, jest z tak zwanej czarnej listy zasilaczy - czyli jest produktem potencjalnie niebezpiecznym a jego używanie wiąże się z ryzykiem uszkodzenia komputera (jednego albo większej ilości podzespołów składowych).

 

Aby dowiedzieć się, jaki posiadamy zasilacz wyjmujemy z szuflady fakturę zakupu bądź dokument gwarancyjny i z niego odczytujemy niniejsze oznaczenia: producenta, modelu i mocy zasilacza (w watach). Oznaczenia te możemy też odczytać z kartonowego pudełka, w którym zasilacz kupiliśmy.

 

Jeśli nie posiadamy jednak ani dokumentów na zasilacz ani opakowania możemy go sprawdzić inaczej. W tym celu wyłączamy komputer, zdejmujemy bok obudowy a w jej wnętrzu - w lewym górnym (w starszych) bądź dolnym (w nowszych) rogu szukamy swoistej skrzynki, do której od zewnątrz dochodzi kabel zasilający a w środku wychodzą wiązki przewodów. Z tabliczki (naklejki) przymocowanej do owej skrzynki odczytujemy odpowiednie informacje określające producenta (marka), model i moc (w watach) zasilacza. Na tej tabliczce są jeszcze i inne dane, które na ten moment są dla nas zbędne.

 

Dodatkowo możemy sprawdzić napięcia, jakie podaje nasz zasilacz, jest to ważne bowiem każdy podzespół elektroniczny może ulec awarii, szczególnie silnie obciążony. W tym celu należy skorzystać z tego poradnika.

 

3. Sprawdzanie kości pamięci.

 

Pamięci komputerowe to swoistego rodzaju kostki (kości), służące do przechowywania informacji, oraz danych niezbędnych dla systemu operacyjnego oraz programów, aplikacji i gier. Informacje zawarte w pamięci komputera są nieustannie zapisywane, odczytywane, usuwane i dodawane - dzięki czemu komputer działa sprawnie i odpowiednio szybko.

 

Aby sprawdzić, czy pamięci w naszym pececie są sprawne musimy posiadać odpowiednie programy diagnostyczne. Najpopularniejsze to:

 

--- Memtest86

Po pobraniu aplikacji na swój komputer (w formie obrazu *.iso) za pomocą odpowiedniego programu, np. Rufus wypalamy boot'owalnego pendrive'a z którego uruchamiamy komputer (uruchamiamy tak, jakby to był system operacyjny). Następnie, po uruchomieniu programu testujemy kości pamięci. Pamiętać przy tym musimy, że aby otrzymać poprawny i niezafałszowany wynik koniecznie trzeba testować każdą kość pamięci oddzielnie a do tego w różnych bankach (bank pamięci = slot tj. gniazdo na płycie przeznaczone na pamięć, zazwyczaj są one montowane jako gniazda po 2, 4, 6 lub 8 sztuk). Dzięki temu możemy odkryć, że czasami mamy problem nie z samymi kośćmi, ale z płytą główną. Dodać trzeba, że aby uzyskać jak najlepszy wynik pamięci powinno testować się przez kilka godzin - kilkadziesiąt cykli testowych. Dopiero po takiej analizie możemy być spokojni, że to nie pamięci są w naszym przypadku problemem. A jeśli program wykryje błędy powinniśmy zastanowić się nad kupnem nowych pamięci, ponieważ na uszkodzonych (z błędami) spodziewać się można niestabilnej pracy komputera.

 

--- MdSched.exe (znany w polskiej wersji jako "Diagnostyka pamięci systemu Windows")

Pamięć możemy sprawdzić też w bardzo prosty i szybki sposób korzystając ze wbudowanego w system Windows narzędzia. W tym celu klikamy na start, a następnie w wyszukiwarce plików wpisujemy MdSched.exe i go uruchamiamy. Każdorazowo narzędzie wykona test po zrestartowaniu komputera, albo zrobimy go od razu albo zaplanujmy na za jakiś czas (przy kolejnym uruchomieniu peceta).

 

4. Odczytywanie statusu dysku twardego.

 

Dysk twardy to bardzo ważny komponent. Na nim instaluje się system operacyjny oraz wszelkiego rodzaju programy i aplikacje. Bez niego użytkowanie peceta byłoby bardzo trudne - szczególnie tego, którego "motorem napędowym" jest system operacyjny od Microsoft. Gdy zatem pojawi się awaria należy sprawdzić, w jakim jest on stanie technicznym - ważne jest to szczególnie dlatego, iż posiada elementy mechaniczne, ulegające normalnemu zużywaniu się. W celu zdiagnozowania stanu dysku, gdy możliwe jest uruchomienie Windowsa, można użyć:

 

--- HD Tune

Program ten jest jednym z najbardziej popularnych w omawianym tu zakresie. W pierwszej kolejności przechodzimy do zakładki "Error Scan" i wykonujemy test na tzw. bad sector'y (uszkodzone sektory) - pełen test (pod żadnym pozorem nie zaznaczamy opcji "Quick scan". Jeśli skanowanie wykaże problemy (czerwone kwadraciki) musimy zastanowić się nad wymianą dysku na nowy. Jednak gdy będzie ich tylko kilka to można wykonać tzw. zerowanie i remap'owanie dysku. Czynność ta usuwa wszelkie dane z dysku (niezbędny wcześniejszy backup danych) a błędne sektory zastępowane są tymi z puli rezerwowej, ukrytej. Czynności tej dokonuje się jednak w innym programie, a mianowicie w MHDD.

Opisywanym programem HD Tune możemy sprawdzić też (z poziomu Windowsa) stan dysku twardego - pokazuje nam go tzw. status S.M.A.R.T. dysku. W tym celu po prostu przechodzimy do zakładki "Health" programu - wyświetla się nam lista z danymi dysku i ich statusem.

 

--- CristalDiskInfo

Jest to drugi bardzo dobry program do diagnostyki dysków twardych, wykonywanej z poziomu systemu operacyjnego. Jego obsługa jest bardzo intuicyjna a funkcje, które posiada są bardzo podobne do tych, jakie ma omawiany wcześniej program.

 

--- MHDD

Jest programem, który po pobraniu wypala się na płycie CD, z której z kolei boot'uje komputer. Po jego uruchomieniu (tak jakby był to system operacyjny) można dokonać odczytu statusu SMART dysku oraz dokonać jego zerowania i remap'owania, oraz innych czynności diagnostyczno-naprawczych. Więcej w tym zakresie znajdziecie tutaj.

 

5. Sprawdzanie procesora i jego stabilności.

 

Bardzo ważną kwestią jest sprawdzenie procesora i jego stabilności. Procesor bowiem to jeden z najważniejszych komponentów zestawu po zasilaczu i w największym stopniu odpowiada za jego całkowitą wydajność. Niestabilność pracy procesora powoduje, że użytkowanie komputera nie jest możliwe. W celu jego przetestowania możemy posłużyć się następującymi programami diagnostycznymi.

 

--- OCCT

Jest to program służący do sprawdzenia stabilności procesora, również tego podkręconego. Program wykonuje też testy pamięci oraz karty graficznej. Po jego uruchomieniu wybieramy odpowiedni test (lewa strona lewej kolumny) - test CPU wykonujemy przynajmniej 30 minut - a jeśli podkręcaliśmy procesor to powinien on trwać dużo dłużej. W prawej kolumnie program wykonuje wykresy diagnostyczne, dla nas najważniejsza jest temperatura, która nie powinna przekroczyć maksymalnej zalecanej dla naszego CPU. Gdy program się zawiesi albo nastąpi reset komputera oznaczać to będzie, że albo nasz procesor jest niestabilny, albo osiągnął zbyt wysoką temperaturę, albo też zasilacz nie podaje odpowiedniego napięcia. Jeśli posiadamy markowy zasilacz a wcześniej wykluczyliśmy jego awarię zastanowić się musimy nad temperaturami. Zbyt wysokie oznaczać mogą problemy z pastą termo-przewodzącą (słabej jakości / wyschniętą / źle nałożoną), chłodzeniem procesora (zbyt słabe / źle zamontowane) lub z kiepską wentylacją całej obudowy. Po zakończeniu pracy program tworzy pliki z wykresami obrazującymi przebieg testów poszczególnych rdzeni oraz całego CPU - jako wynik, z którego również można odczytać błędy.

 

Innym popularnym programem do testu procesora jest:

--- Prime95

 

6. Sprawdzanie, czy karta graficzna jest w porządku.

 

Ostatnim podzespołem, który powinniśmy sprawdzić w naszym komputerze jest karta graficzna. Zanim jednak przystąpimy do jej testowania koniecznie musimy zainstalować najnowsze sterowniki (AMD / nVidia) oraz pakiet DirectX.

 

--- FurMark

Furmark jest najczęściej używanym programem diagnostycznym, stosowanym przy testowaniu karty grafiki. Obciąża on procesor w ponad 90%. Program jest rozbudowany, możemy ustalić rozdzielczość, w jakiej ma być wykonany test, wybrać jakość wygładzania krawędzi, ustalić czas trwania testu (do prawidłowego przetestowania wystarczy 15 minut, nie musimy przekraczać wartości 30 minut) oraz temperaturę, przy której test ma zostać przerwany. W teście najważniejszymi parametrami są: występowanie artefaktów oraz temperatura. Pierwsze świadczą o uszkodzeniu karty graficznej a zbyt wysoka temperatura o złej pracy zamontowanego chłodzenia bądź kiepskiej wentylacji obudowy. Jeśli podczas testów program się zawiesi lub komputer zresetuje świadczy to o problemach z kartą graficzną lub temperaturami.

 

--- MSI Afterburner / MSI Kombustor

Jest to narzędzie dostarczane wraz z kartami od firmy MSI. Mogą go jednak używać posiadacze kart od jakiegokolwiek producenta. Program pozwala nie tylko na wykonanie testu diagnostycznego, ale i na podkręcenie karty grafiki: zarówno jej rdzenia, jak i pamięci. Tej drugiej funkcji (podkręcanie) należy używać ostrożnie, ponieważ może ona doprowadzić do uszkodzenia komputera. W naszym jednak przypadku ją pomijamy - program ma jedynie zdiagnozować stan karty grafiki. Wyniki tej diagnozy są podobne do uzyskanych programem Furmark.

 

---Futuremark

Jest jednym z najlepszych, najbardziej aktualnych programów do diagnostyki i testów komputera. Niestety ma jeden duży problem, jest płatnym programem i wykorzystywanie go raz na jakiś czas mija się z celem dlatego bardziej program wykorzystywany jest przez firmy do celów komercyjnych lub zapalonych overlocker'ów do zapisywania i łamania rekordów wydajności. Producent udostępnia darmowe testy, ale dla zaawansowanego użytkownika są niewystarczające bo nie można zmieniać parametrów programu.

 

---OCCT

Program opisany wcześniej. Również nadaje się do testów karty graficznej czy testów obciążeniowych komputera.

 

---EVGA OC Scanner

Kolejny program do testu GPU. OC Scanner wyróżnia się tym, że pozwala na testy VRAM czego większość programów nie posiada a można go znaleźć pod nazwą Artifact scanner.

 

7. Sprawdzanie temperatur podzespołów

 

Problemy, takie jak artefakty, restartowanie bądź wyłączanie się peceta mogą być spowodowane zbyt wysoką temperaturą wewnątrz obudowy. Temperatura taka w efekcie może doprowadzić do uszkodzenia komputera. Ważną zatem sprawą jest zadbanie o jej odpowiednią wentylację, uporządkowanie przewodów, regularne czyszczenie z kurzu czy wreszcie wymianę pasty termo-przewodzącej.

 

--- HWMonitor

To całościowy program pokazujący temperaturę wszystkich podzespołów w danym momencie. Zawiera on spis elementów zestawu oraz trzy kolumny - najniższą, najwyższą i aktualną temperaturę. Jego obsługa jest intuicyjna. Może działać on w tle, gdy gramy w ulubioną grę bądź oglądamy jakiś film na pełnym ekranie.

 

--- GPU-Z

--- MSI Afterburner / MSI Kombustor

Oba programy były wymienione przeze mnie wcześniej, podczas omawiania konfiguracji zestawu i diagnozowania karty graficznej. Posiadają one również funkcję informowania o temperaturze procesora - MSI Afterburner w postaci wykresu a GPU-Z w postaci poziomego "słupka".

 

8. Testowanie zainstalowanych sterowników.

 

---Verifier.exe

Windows posiada wbudowaną funkcje do sprawdzania kompatybilności sterowników. Funkcja bada wszystkie sterowniki, aż do wywołania BSoD'a, który będzie informacją zwrotną potrzebną do diagnozy przyczyny. Więcej informacji w odnośniku.